Biegusy - Stowarzyszenie Chorych na Stwardnienie Rozsiane - Artykuły - Stwardnienie rozsiane a inne choroby autoimmunologiczne

Stwardnienie rozsiane a inne choroby autoimmunologiczne

Napisany Mon 07 Jan 2008 przez Cypek (7986 odsłon)

SR a inne choroby autoimmunologiczne
Współistnienie innych chorób autoimmunologicznych u chorych z SR ocenia się na 1–13,5% przypadków [7]. Seyfert i wsp. przeprowadzili badanie prospektywne, w którym stwierdzili, iż u chorych z SR istotnie statystycznie częściej współistniały inne choroby autoimmunologiczne, oraz obserwowano istotnie częstsze występowanie różnych krążących przeciwciał w porównaniu z grupą kontrolną [7]. Edwards i wsp. w badaniu prospektywnym z udziałem 658 chorych na SR (w latach 2002–2003) zaobserwowali większy współczynnik występowania astmy, zapalenia jelit, cukrzycy typu 1, niedokrwistości złośliwej, autoimmunologicznych chorób tarczycy, zapalenia błony naczyniowej oka w porównaniu z populacją ogólną [8]. Zaburzenia równowagi limfocytów Th1/Th2 są związane z większą częstością występowania pewnych chorób i zmniejszoną częstością pojawiania się innych. Próbując odpowiedzieć na pytanie, czy SR (choroba związana z limfocytami Th1) jest jednocześnie związane ze zmniejszonym ryzykiem występowania chorób związanych z Th2 i zwiększonym ryzykiem występowania chorób związanych z limfocytami Th1, Tremlett i wsp. przebadali 346 chorych na SR (badanie retrospektywne obejmujące lata 1995–1999). Stwierdzili, że – w porównaniu z grupą kontrolną osób zdrowych – SR wiąże się z mniejszym ryzykiem występowania astmy, ale nie stwierdzono takiej zależności w stosunku do wyprysku czy zapalenia skóry (chorób związanych z limfocytami Th2). Nie stwierdzono też pozytywnej korelacji między występowaniem SR a reumatoidalnym zapaleniem stawów, chorobami tarczycy, zapaleniem jelit, czy cukrzycą typu 1 (choroby związane z limfocytami Th1) [9]. Zaobserwowano, że stosunkowo rzadkie jest współistnienie chorób narządowo swoistych z chorobami układowymi; znacznie częstsza wydaje się być koincydencja pomiędzy poszczególnymi chorobami narządowo swoistymi. Znane są również badania, w których doszukiwano się rodzinnego występowania chorób autoimmunologicznych. W 1996 r. Midgard i wsp., oceniając 155 chorych na SR i 200 osób stanowiących grupę kontrolną, zaobserwowali, iż u chorych na SR częściej występowały reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca i wole, nie stwierdzili jednak różnic w występowaniu chorób autoimmunologicznych u członków rodzin chorych na SR [10]. Natomiast Broadley i wsp. w 2000 r. przedstawili wyniki badań grupy 571 chorych na SR i 375 osób stanowiących grupę kontrolną, oceniających częstość występowania chorób autoimmunologicznych u krewnych pierwszego stopnia pacjentów z SR. Nie stwierdzili oni większej częstości występowania chorób autoimmunologicznych u chorych na SR w porównaniu z populacją ogólną. Stwierdzili natomiast częstsze występowanie zaburzeń autoimmunologicznych u krewnych pierwszego stopnia pacjentów z SR (choroba Hashimoto, choroba Gravesa i tendencja do częstszego występowania tocznia układowego i łuszczycy) [11].

SR i toczeń układowy
Współistnienie SR i tocznia układowego (SLE) opisano u kilku członków tej samej rodziny oraz bliźniąt. Hietaharju i wsp. opisali rzadki przypadek współistnienia SR i SLE u matki i córki. Obie spełniały kryteria dla pierwotnie postępującego SR i SLE. Przypadek ten może potwierdzać wspólne genetyczne podłoże tych dwóch chorób autoimmunologicznych [12]. Corporaal i wsp. przebadali 118 chorych na SLE. Stwierdzili, że w rodzinach tych chorych z większą częstością występowały SR i reumatoidalne zapalenie stawów [13]. W badaniu oceniającym ekspresję genów w komórkach jednojądrzastych krwi obwodowej chorych na SR, SLE i osób zdrowych (badania na grupie 36 osób, w tym 13 pacjentów z postacią nawracająco-zwalniającą SR, 5 chorych na SLE i 18 osób stanowiących grupę kontrolną), Mandel i wsp. stwierdzili, iż chorzy na SR i SLE, w przeciwieństwie do osób zdrowych, wykazywali wspólną ekspresję 541 genów, które kodują białka zaangażowane w apoptozę, cykle komórkowe oraz zapalenie i regulację dróg przemian metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej [14].

SR i cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 jest przewlekłą chorobą spowodowaną wybiórczym autoimmunologicznym zniszczeniem wysp trzustkowych Langerhansa, co prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny, i dlatego uważana jest za chorobę o podłożu autoimmunologicznym. Cukrzyca i SR wiążą się ściśle z HLA na chromosomie 6. Obie choroby mają podobne cechy epidemiologiczne i immunologiczne, a ich miejscem docelowym są komórki pochodzenia neuroektodermalnego. Natomiast geny wrażliwości HLA dla cukrzycy typu 1 (DRB1*0401, DRB1*0404, DQB1*0302, DRB1*0301, DQB1*0201) rzadko występują u chorych na SR. Haplotypy HLA, które zwiększają ryzyko zachorowania na SR (DRB1*15-DQA1*0102- -DQB1*0602), chronią przed zachorowaniem na cukrzycę typu 1 [7]. W Polsce Kos-Lis i wsp. opisali 4 chorych na SR i cukrzycę typu 1 [15]. Badania Israeli National Neurological Disease Register oceniły chorobowość na cukrzycę typu 1 wśród 334 chorych na SR przed 30. rokiem życia na 8,98/1000. Jest ona znacząco większa od zapadalności na cukrzycę w tej samej grupie wiekowej w izraelskiej populacji ogólnej (0,095/1000) [16]. Badanie FAD (Familial Autoimmune and Diabetes Study) prowadzone na uniwersytecie w Pittsburghu wykazało znacznie zwiększoną zapadalność na SR wśród chorych na cukrzycę typu 1 i ich krewnych w pierwszej linii [20-krotnie większą zapadalność na SR wśród kobiet z cukrzycą typu 1 (p=0,003)]. SR stwierdzono u 2% kobiet z cukrzycą typu 1 i u 0,5% ich sióstr. SR nie występowało jednak wśród mężczyzn ani męskiego rodzeństwa [17]. Interesujące zjawisko zaobserwowano wśród mieszkańców Sardynii, gdzie istnieje duże ryzyko zachorowalności na SR i cukrzycę typu 1. Marrosu i wsp. ocenili zapadalność na cukrzycę u 1090 chorych na SR, ich rodziców (2180) i krewnych (3300) zamieszkałych na Sardynii. Stwierdzili, że zapadalność na cukrzycę jest 3-krotnie większa u chorych na SR niż u ich zdrowych krewnych i 5-krotnie większa niż w populacji ogólnej [18]. Zjawisko to może wynikać z tego, iż na Sardynii SR jest związane z haplotypem DRB1*0405-DQA1*0501-DQB1*0301 i DRB1*0301-DQA1*0501-DQB1*0201, a haplotyp DRB1*0301-DQA1*0501-DQB1*0201 jest związany z cukrzycą typu 1 i z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroby tarczycy czy choroba trzewna (również często diagnozowanymi na Sardynii).

SR i choroby wątroby o podłożu autoimmunologicznym
Współwystępowanie SR i chorób wątroby o podłożu autoimmunologicznym zdarza się rzadko i w piśmiennictwie występują pojedyncze opisy przypadków. Nunez i wsp. opisali dwóch chorych na SR, u których rozwinęło się autoimmunologiczne zapalenie wątroby (przewlekła martwiczo-zapalna choroba wątroby związana z hipergammaglobulinemią i krążącymi autoprzeciwciałami) [19], a Pontecorvo i wsp. – przypadek 48-letniej kobiety z pierwotną żółciową marskością wątroby i SR [20].

SR i zapalenie błony naczyniowej oka
Współistnienie SR z zapaleniem błony naczyniówkowej oka dokumentują przede wszystkim liczne opisy przypadków [21–23]. Zein i wsp. dokonali oceny 1254 chorych na zapalenie błony naczyniowej oka, spośród których u 16 osób stwierdzono SR (w większości były to białe kobiety w wieku 20–50 lat). Rozpoznanie SR poprzedzało zapalenie błony naczyniowej oka w 56% przypadków, w 25% SR zostało rozpoznane później, a w 19% rozpoznania obu chorób postawiono jednocześnie. W 94% przypadków zapalenie błony naczyniowej oka było obustronne. Najczęstszą formą zapalenia błony naczyniowej oka było zapalenie części płaskiej ciała rzęskowego (81%). Związane z SR zapalenie błony naczyniowej oka można podejrzewać u białych kobiet z obustronnym zapaleniem błony naczyniowej oka, szczególnie z zajęciem części płaskiej ciała rzęskowego [24].

SR i łuszczyca
Cendrowski opisał grupę 51 chorych na SR, wśród których u 3 osób występowała typowa przewlekła łuszczyca. Zapadalność na łuszczycę była większa w tej grupie (1/17 chorych) niż w populacji ogólnej (1/33) [25]. Annunziata i wsp., oceniając 177 chorych na SR i 178 chorych na inne choroby autoimmunologiczne, stwierdzili, że u 16,9% krewnych chorych na SR stwierdzono łuszczycę (w porównaniu z 12% w grupie kontrolnej). Spośród 30 krewnych z łuszczycą w grupie chorych z SR w 53,3% przypadków byli to ojcowie. Wykazano znaczący związek dużej częstości występowania łuszczycy w rodzinie z wczesnym wiekiem początku SR [26].

SR i zapalenie jelit
Współwystępowanie SR i zapalenia jelit o podłożu autoimmunologicznym zdarza się stosunkowo rzadko i w piśmiennictwie są to pojedyncze opisy przypadków [27–29]. Beaugerie i wsp. dokonali oceny retrospektywnej 832 chorych z chorobą Crohna. W 4 przypadkach (0,5%) wykazali związek choroby Crohna z SR [30]. W latach 1950–1995 przeprowadzone zostało badanie retrospektywne, oceniające chorych z rozpoznaniem choroby Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelit i SR. U 4 chorych (co stanowiło 1% chorych z zapaleniem jelit, w tym 3 chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelit i 1 chory z chorobą Crohna) stwierdzono współistnienie klinicznie pewnego SR z niewielką niesprawnością [31].

SR i zespół Sjögrena
Współwystępowanie pierwotnego zespołu Sjögrena z SR ocenia się na 0–16,6%. Wang i wsp. ocenili 12 chorych z zespołem podobnym do postaci nawracająco-zwalniającej SR, spośród których 6 (50%) spełniało kryteria diagnostyczne dla pierwotnego zespołu Sjögrena. Sugeruje to, że pierwotny zespół Sjögrena jest ważnym rozpoznaniem różnicowym u chorych z zespołem podobnym do SR na Tajwanie (u mieszkańców Azji zapadalność na SR jest mniejsza) [32]. SR rzadko współistnieje również z niedokrwistością, reumatoidalnym zapaleniem stawów, sklerodermią, miastenią, pęcherzycą, zespołem Goodpasture’a – są to zwykle opisy pojedynczych przypadków (tab. 1.).

SR a autoimmunologiczne zaburzenia funkcji tarczycy
Jednymi z częściej występujących schorzeń autoimmunologicznych obserwowanych u chorych na SR lub ich krewnych okazały się być zaburzenia funkcji tarczycy. U chorych na SR, jak również u ich krewnych pierwszego stopnia, zaobserwowano większy współczynnik występowania autoimmunologicznych chorób tarczycy (choroba Hashimoto, choroba Gravesa) [8,11]. Karni i wsp. stwierdzili, że zaburzenia funkcji tarczycy występują przynajmniej 3-krotnie częściej u kobiet z SR niż u mężczyzn i jest to głównie niedoczynność tarczycy (spowodowana najczęściej chorobą Hashimoto) [33], a Monzani i wsp. u 16% z 31-osobowej grupy chorych na SR stwierdzili autoimmunologiczne zapalenie tarczycy [34]. W jednych badaniach nie stwierdzono istotnych różnic częstości występowania przeciwciał przeciwtarczycowych u chorych na SR w porównaniu z grupą kontrolną [35], w innych natomiast wykazywano zwiększoną częstość autoprzeciwciał u chorych na SR, a w szczególności przeciwciał przeciwtarczycowych [36]. W 2003 r. Niederwieser i wsp. przeprowadzili pierwsze duże badanie, oceniające funkcję tarczycy u chorych na SR. Przebadali oni 353 chorych na SR i 303 pacjentów z zespołem bólowym kręgosłupa, stwierdzając znacząco większą częstość występowania autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (AZT) u mężczyzn z SR (9,4%) niż u mężczyzn w grupie kontrolnej (1,9%, p=0,03); częstość AZT u kobiet z SR nie różniła się w stosunku do grupy kontrolnej (8,7% w porównaniu z 9,2%). Niedoczynność tarczycy związana z AZT wykazywała tendencję do cięższego przebiegu i częściej występowała u chorych na SR. Chorzy na SR i AZT byli znacząco starsi w porównaniu z chorymi z zespołem bólowym kręgosłupa, nie stwierdzono natomiast różnic ani w częstości występowania AZT w zależności od stopnia niesprawności w EDSS, ani w zależności od postaci klinicznej SR (nawracająco-zwalniającej lub wtórnie postępującej) [37]. Odrębnym, często występującym problemem u chorych z SR jest pojawianie się zaburzeń funkcjonowania tarczycy pod wpływem zastosowanego leczenia immunomodulującego. Zaburzenia autoimmunologiczne tarczycy i jej dysfunkcja są dobrze znanymi objawami ubocznymi leczenia interferonem alfa przewlekłych zapaleń wątroby typu C i chorób nowotworowych. Zaburzenia autoimmunologiczne u chorych na SR leczonych interferonem beta-1b mogą występować częściej niż się tego oczekuje, z powodu licznych immunologicznych nieprawidłowości związanych z samą chorobą. Chociaż interferon beta jest w USA zarejestrowany do leczenia od 1993 r., to pierwsze przypadki autoimmunologicznej dysfunkcji tarczycy związanej z leczeniem interferonem zanotowano w 1997 r. [38]. W licznych badaniach oceniających zaburzenia autoimmunologiczne występujące u chorych na SR leczonych interferonem beta stwierdzono m.in. indukcję zaburzeń autoimmunologicznych tarczycy pod wpływem leczenia, a w 12,5% przypadków jej dysfunkcję [39], narastanie miana przeciwciał przeciwtarczycowych z przekroczeniem normy u 15,3% chorych (po 24 mies. leczenia) [40]. Chorzy na SR mogą być predysponowani do rozwoju zaburzeń funkcjonowania tarczycy podczas leczenia interferonem. Średnia zapadalność na zaburzenia funkcjonowania tarczycy podczas leczenia interferonem beta wynosi 6,2–11% chorych na SR (u 5% jest to dysfunkcja klinicznie jawna). Czynnikami ryzyka dla powstania zaburzeń tarczycowych de novo podczas leczenia interferonem beta są płeć żeńska, istniejące wcześniej zaburzenia autoimmunologiczne tarczycy (zapalenie tarczycy lub obecność przeciwciał przeciwtarczycowych, szczególnie wówczas, gdy ich obecność jest powiązana z nieprawidłowym poziomem TSH, np. w subklinicznych zaburzeniach tarczycowych) oraz wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy [41–44]. Zaburzenia związane z autoimmunologiczną dysfunkcją tarczycy obserwowano również w pojedynczych przypadkach chorych leczonych ludzkim przeciwciałem anty-CD52 (Campath-1H) [45] i octanem glatirameru [46].

strona 2 z 4

poprzedni :: następny

Powrót :: Drukuj :: E-mail

Komentarze są własnością ich autorów. Nie ponosimy odpowiedzialności za ich treść.