Stwardnienie rozsiane a inne choroby autoimmunologiczne | ||
---|---|---|
Napisany Mon 07 Jan 2008 przez Cypek (7191 odsłon) | ||
SR a inne choroby autoimmunologiczne Współistnienie innych chorób autoimmunologicznych u chorych z SR ocenia siÄ™ na 1–13,5% przypadków [7]. Seyfert i wsp. przeprowadzili badanie prospektywne, w którym stwierdzili, iż u chorych z SR istotnie statystycznie częściej współistniaÅ‚y inne choroby autoimmunologiczne, oraz obserwowano istotnie czÄ™stsze wystÄ™powanie różnych krążących przeciwciaÅ‚ w porównaniu z grupÄ… kontrolnÄ… [7]. Edwards i wsp. w badaniu prospektywnym z udziaÅ‚em 658 chorych na SR (w latach 2002–2003) zaobserwowali wiÄ™kszy współczynnik wystÄ™powania astmy, zapalenia jelit, cukrzycy typu 1, niedokrwistoÅ›ci zÅ‚oÅ›liwej, autoimmunologicznych chorób tarczycy, zapalenia bÅ‚ony naczyniowej oka w porównaniu z populacjÄ… ogólnÄ… [8]. Zaburzenia równowagi limfocytów Th1/Th2 sÄ… zwiÄ…zane z wiÄ™kszÄ… czÄ™stoÅ›ciÄ… wystÄ™powania pewnych chorób i zmniejszonÄ… czÄ™stoÅ›ciÄ… pojawiania siÄ™ innych. PróbujÄ…c odpowiedzieć na pytanie, czy SR (choroba zwiÄ…zana z limfocytami Th1) jest jednoczeÅ›nie zwiÄ…zane ze zmniejszonym ryzykiem wystÄ™powania chorób zwiÄ…zanych z Th2 i zwiÄ™kszonym ryzykiem wystÄ™powania chorób zwiÄ…zanych z limfocytami Th1, Tremlett i wsp. przebadali 346 chorych na SR (badanie retrospektywne obejmujÄ…ce lata 1995–1999). Stwierdzili, że – w porównaniu z grupÄ… kontrolnÄ… osób zdrowych – SR wiąże siÄ™ z mniejszym ryzykiem wystÄ™powania astmy, ale nie stwierdzono takiej zależnoÅ›ci w stosunku do wyprysku czy zapalenia skóry (chorób zwiÄ…zanych z limfocytami Th2). Nie stwierdzono też pozytywnej korelacji miÄ™dzy wystÄ™powaniem SR a reumatoidalnym zapaleniem stawów, chorobami tarczycy, zapaleniem jelit, czy cukrzycÄ… typu 1 (choroby zwiÄ…zane z limfocytami Th1) [9]. Zaobserwowano, że stosunkowo rzadkie jest współistnienie chorób narzÄ…dowo swoistych z chorobami ukÅ‚adowymi; znacznie czÄ™stsza wydaje siÄ™ być koincydencja pomiÄ™dzy poszczególnymi chorobami narzÄ…dowo swoistymi. Znane sÄ… również badania, w których doszukiwano siÄ™ rodzinnego wystÄ™powania chorób autoimmunologicznych. W 1996 r. Midgard i wsp., oceniajÄ…c 155 chorych na SR i 200 osób stanowiÄ…cych grupÄ™ kontrolnÄ…, zaobserwowali, iż u chorych na SR częściej wystÄ™powaÅ‚y reumatoidalne zapalenie stawów, Å‚uszczyca i wole, nie stwierdzili jednak różnic w wystÄ™powaniu chorób autoimmunologicznych u czÅ‚onków rodzin chorych na SR [10]. Natomiast Broadley i wsp. w 2000 r. przedstawili wyniki badaÅ„ grupy 571 chorych na SR i 375 osób stanowiÄ…cych grupÄ™ kontrolnÄ…, oceniajÄ…cych czÄ™stość wystÄ™powania chorób autoimmunologicznych u krewnych pierwszego stopnia pacjentów z SR. Nie stwierdzili oni wiÄ™kszej czÄ™stoÅ›ci wystÄ™powania chorób autoimmunologicznych u chorych na SR w porównaniu z populacjÄ… ogólnÄ…. Stwierdzili natomiast czÄ™stsze wystÄ™powanie zaburzeÅ„ autoimmunologicznych u krewnych pierwszego stopnia pacjentów z SR (choroba Hashimoto, choroba Gravesa i tendencja do czÄ™stszego wystÄ™powania tocznia ukÅ‚adowego i Å‚uszczycy) [11]. SR i toczeÅ„ ukÅ‚adowy Współistnienie SR i tocznia ukÅ‚adowego (SLE) opisano u kilku czÅ‚onków tej samej rodziny oraz bliźniÄ…t. Hietaharju i wsp. opisali rzadki przypadek współistnienia SR i SLE u matki i córki. Obie speÅ‚niaÅ‚y kryteria dla pierwotnie postÄ™pujÄ…cego SR i SLE. Przypadek ten może potwierdzać wspólne genetyczne podÅ‚oże tych dwóch chorób autoimmunologicznych [12]. Corporaal i wsp. przebadali 118 chorych na SLE. Stwierdzili, że w rodzinach tych chorych z wiÄ™kszÄ… czÄ™stoÅ›ciÄ… wystÄ™powaÅ‚y SR i reumatoidalne zapalenie stawów [13]. W badaniu oceniajÄ…cym ekspresjÄ™ genów w komórkach jednojÄ…drzastych krwi obwodowej chorych na SR, SLE i osób zdrowych (badania na grupie 36 osób, w tym 13 pacjentów z postaciÄ… nawracajÄ…co-zwalniajÄ…cÄ… SR, 5 chorych na SLE i 18 osób stanowiÄ…cych grupÄ™ kontrolnÄ…), Mandel i wsp. stwierdzili, iż chorzy na SR i SLE, w przeciwieÅ„stwie do osób zdrowych, wykazywali wspólnÄ… ekspresjÄ™ 541 genów, które kodujÄ… biaÅ‚ka zaangażowane w apoptozÄ™, cykle komórkowe oraz zapalenie i regulacjÄ™ dróg przemian metaloproteinaz macierzy zewnÄ…trzkomórkowej [14]. SR i cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 1 jest przewlekłą chorobÄ… spowodowanÄ… wybiórczym autoimmunologicznym zniszczeniem wysp trzustkowych Langerhansa, co prowadzi do bezwzglÄ™dnego niedoboru insuliny, i dlatego uważana jest za chorobÄ™ o podÅ‚ożu autoimmunologicznym. Cukrzyca i SR wiążą siÄ™ Å›ciÅ›le z HLA na chromosomie 6. Obie choroby majÄ… podobne cechy epidemiologiczne i immunologiczne, a ich miejscem docelowym sÄ… komórki pochodzenia neuroektodermalnego. Natomiast geny wrażliwoÅ›ci HLA dla cukrzycy typu 1 (DRB1*0401, DRB1*0404, DQB1*0302, DRB1*0301, DQB1*0201) rzadko wystÄ™pujÄ… u chorych na SR. Haplotypy HLA, które zwiÄ™kszajÄ… ryzyko zachorowania na SR (DRB1*15-DQA1*0102- -DQB1*0602), chroniÄ… przed zachorowaniem na cukrzycÄ™ typu 1 [7]. W Polsce Kos-Lis i wsp. opisali 4 chorych na SR i cukrzycÄ™ typu 1 [15]. Badania Israeli National Neurological Disease Register oceniÅ‚y chorobowość na cukrzycÄ™ typu 1 wÅ›ród 334 chorych na SR przed 30. rokiem życia na 8,98/1000. Jest ona znaczÄ…co wiÄ™ksza od zapadalnoÅ›ci na cukrzycÄ™ w tej samej grupie wiekowej w izraelskiej populacji ogólnej (0,095/1000) [16]. Badanie FAD (Familial Autoimmune and Diabetes Study) prowadzone na uniwersytecie w Pittsburghu wykazaÅ‚o znacznie zwiÄ™kszonÄ… zapadalność na SR wÅ›ród chorych na cukrzycÄ™ typu 1 i ich krewnych w pierwszej linii [20-krotnie wiÄ™kszÄ… zapadalność na SR wÅ›ród kobiet z cukrzycÄ… typu 1 (p=0,003)]. SR stwierdzono u 2% kobiet z cukrzycÄ… typu 1 i u 0,5% ich sióstr. SR nie wystÄ™powaÅ‚o jednak wÅ›ród mężczyzn ani mÄ™skiego rodzeÅ„stwa [17]. InteresujÄ…ce zjawisko zaobserwowano wÅ›ród mieszkaÅ„ców Sardynii, gdzie istnieje duże ryzyko zachorowalnoÅ›ci na SR i cukrzycÄ™ typu 1. Marrosu i wsp. ocenili zapadalność na cukrzycÄ™ u 1090 chorych na SR, ich rodziców (2180) i krewnych (3300) zamieszkaÅ‚ych na Sardynii. Stwierdzili, że zapadalność na cukrzycÄ™ jest 3-krotnie wiÄ™ksza u chorych na SR niż u ich zdrowych krewnych i 5-krotnie wiÄ™ksza niż w populacji ogólnej [18]. Zjawisko to może wynikać z tego, iż na Sardynii SR jest zwiÄ…zane z haplotypem DRB1*0405-DQA1*0501-DQB1*0301 i DRB1*0301-DQA1*0501-DQB1*0201, a haplotyp DRB1*0301-DQA1*0501-DQB1*0201 jest zwiÄ…zany z cukrzycÄ… typu 1 i z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroby tarczycy czy choroba trzewna (również czÄ™sto diagnozowanymi na Sardynii). SR i choroby wÄ…troby o podÅ‚ożu autoimmunologicznym WspółwystÄ™powanie SR i chorób wÄ…troby o podÅ‚ożu autoimmunologicznym zdarza siÄ™ rzadko i w piÅ›miennictwie wystÄ™pujÄ… pojedyncze opisy przypadków. Nunez i wsp. opisali dwóch chorych na SR, u których rozwinęło siÄ™ autoimmunologiczne zapalenie wÄ…troby (przewlekÅ‚a martwiczo-zapalna choroba wÄ…troby zwiÄ…zana z hipergammaglobulinemiÄ… i krążącymi autoprzeciwciaÅ‚ami) [19], a Pontecorvo i wsp. – przypadek 48-letniej kobiety z pierwotnÄ… żółciowÄ… marskoÅ›ciÄ… wÄ…troby i SR [20]. SR i zapalenie bÅ‚ony naczyniowej oka Współistnienie SR z zapaleniem bÅ‚ony naczyniówkowej oka dokumentujÄ… przede wszystkim liczne opisy przypadków [21–23]. Zein i wsp. dokonali oceny 1254 chorych na zapalenie bÅ‚ony naczyniowej oka, spoÅ›ród których u 16 osób stwierdzono SR (w wiÄ™kszoÅ›ci byÅ‚y to biaÅ‚e kobiety w wieku 20–50 lat). Rozpoznanie SR poprzedzaÅ‚o zapalenie bÅ‚ony naczyniowej oka w 56% przypadków, w 25% SR zostaÅ‚o rozpoznane później, a w 19% rozpoznania obu chorób postawiono jednoczeÅ›nie. W 94% przypadków zapalenie bÅ‚ony naczyniowej oka byÅ‚o obustronne. NajczÄ™stszÄ… formÄ… zapalenia bÅ‚ony naczyniowej oka byÅ‚o zapalenie części pÅ‚askiej ciaÅ‚a rzÄ™skowego (81%). ZwiÄ…zane z SR zapalenie bÅ‚ony naczyniowej oka można podejrzewać u biaÅ‚ych kobiet z obustronnym zapaleniem bÅ‚ony naczyniowej oka, szczególnie z zajÄ™ciem części pÅ‚askiej ciaÅ‚a rzÄ™skowego [24]. SR i Å‚uszczyca Cendrowski opisaÅ‚ grupÄ™ 51 chorych na SR, wÅ›ród których u 3 osób wystÄ™powaÅ‚a typowa przewlekÅ‚a Å‚uszczyca. Zapadalność na Å‚uszczycÄ™ byÅ‚a wiÄ™ksza w tej grupie (1/17 chorych) niż w populacji ogólnej (1/33) [25]. Annunziata i wsp., oceniajÄ…c 177 chorych na SR i 178 chorych na inne choroby autoimmunologiczne, stwierdzili, że u 16,9% krewnych chorych na SR stwierdzono Å‚uszczycÄ™ (w porównaniu z 12% w grupie kontrolnej). SpoÅ›ród 30 krewnych z Å‚uszczycÄ… w grupie chorych z SR w 53,3% przypadków byli to ojcowie. Wykazano znaczÄ…cy zwiÄ…zek dużej czÄ™stoÅ›ci wystÄ™powania Å‚uszczycy w rodzinie z wczesnym wiekiem poczÄ…tku SR [26]. SR i zapalenie jelit WspółwystÄ™powanie SR i zapalenia jelit o podÅ‚ożu autoimmunologicznym zdarza siÄ™ stosunkowo rzadko i w piÅ›miennictwie sÄ… to pojedyncze opisy przypadków [27–29]. Beaugerie i wsp. dokonali oceny retrospektywnej 832 chorych z chorobÄ… Crohna. W 4 przypadkach (0,5%) wykazali zwiÄ…zek choroby Crohna z SR [30]. W latach 1950–1995 przeprowadzone zostaÅ‚o badanie retrospektywne, oceniajÄ…ce chorych z rozpoznaniem choroby Crohna, wrzodziejÄ…cego zapalenia jelit i SR. U 4 chorych (co stanowiÅ‚o 1% chorych z zapaleniem jelit, w tym 3 chorych z wrzodziejÄ…cym zapaleniem jelit i 1 chory z chorobÄ… Crohna) stwierdzono współistnienie klinicznie pewnego SR z niewielkÄ… niesprawnoÅ›ciÄ… [31]. SR i zespół Sjögrena WspółwystÄ™powanie pierwotnego zespoÅ‚u Sjögrena z SR ocenia siÄ™ na 0–16,6%. Wang i wsp. ocenili 12 chorych z zespoÅ‚em podobnym do postaci nawracajÄ…co-zwalniajÄ…cej SR, spoÅ›ród których 6 (50%) speÅ‚niaÅ‚o kryteria diagnostyczne dla pierwotnego zespoÅ‚u Sjögrena. Sugeruje to, że pierwotny zespół Sjögrena jest ważnym rozpoznaniem różnicowym u chorych z zespoÅ‚em podobnym do SR na Tajwanie (u mieszkaÅ„ców Azji zapadalność na SR jest mniejsza) [32]. SR rzadko współistnieje również z niedokrwistoÅ›ciÄ…, reumatoidalnym zapaleniem stawów, sklerodermiÄ…, miasteniÄ…, pÄ™cherzycÄ…, zespoÅ‚em Goodpasture’a – sÄ… to zwykle opisy pojedynczych przypadków (tab. 1.). SR a autoimmunologiczne zaburzenia funkcji tarczycy Jednymi z częściej wystÄ™pujÄ…cych schorzeÅ„ autoimmunologicznych obserwowanych u chorych na SR lub ich krewnych okazaÅ‚y siÄ™ być zaburzenia funkcji tarczycy. U chorych na SR, jak również u ich krewnych pierwszego stopnia, zaobserwowano wiÄ™kszy współczynnik wystÄ™powania autoimmunologicznych chorób tarczycy (choroba Hashimoto, choroba Gravesa) [8,11]. Karni i wsp. stwierdzili, że zaburzenia funkcji tarczycy wystÄ™pujÄ… przynajmniej 3-krotnie częściej u kobiet z SR niż u mężczyzn i jest to głównie niedoczynność tarczycy (spowodowana najczęściej chorobÄ… Hashimoto) [33], a Monzani i wsp. u 16% z 31-osobowej grupy chorych na SR stwierdzili autoimmunologiczne zapalenie tarczycy [34]. W jednych badaniach nie stwierdzono istotnych różnic czÄ™stoÅ›ci wystÄ™powania przeciwciaÅ‚ przeciwtarczycowych u chorych na SR w porównaniu z grupÄ… kontrolnÄ… [35], w innych natomiast wykazywano zwiÄ™kszonÄ… czÄ™stość autoprzeciwciaÅ‚ u chorych na SR, a w szczególnoÅ›ci przeciwciaÅ‚ przeciwtarczycowych [36]. W 2003 r. Niederwieser i wsp. przeprowadzili pierwsze duże badanie, oceniajÄ…ce funkcjÄ™ tarczycy u chorych na SR. Przebadali oni 353 chorych na SR i 303 pacjentów z zespoÅ‚em bólowym krÄ™gosÅ‚upa, stwierdzajÄ…c znaczÄ…co wiÄ™kszÄ… czÄ™stość wystÄ™powania autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (AZT) u mężczyzn z SR (9,4%) niż u mężczyzn w grupie kontrolnej (1,9%, p=0,03); czÄ™stość AZT u kobiet z SR nie różniÅ‚a siÄ™ w stosunku do grupy kontrolnej (8,7% w porównaniu z 9,2%). Niedoczynność tarczycy zwiÄ…zana z AZT wykazywaÅ‚a tendencjÄ™ do cięższego przebiegu i częściej wystÄ™powaÅ‚a u chorych na SR. Chorzy na SR i AZT byli znaczÄ…co starsi w porównaniu z chorymi z zespoÅ‚em bólowym krÄ™gosÅ‚upa, nie stwierdzono natomiast różnic ani w czÄ™stoÅ›ci wystÄ™powania AZT w zależnoÅ›ci od stopnia niesprawnoÅ›ci w EDSS, ani w zależnoÅ›ci od postaci klinicznej SR (nawracajÄ…co-zwalniajÄ…cej lub wtórnie postÄ™pujÄ…cej) [37]. OdrÄ™bnym, czÄ™sto wystÄ™pujÄ…cym problemem u chorych z SR jest pojawianie siÄ™ zaburzeÅ„ funkcjonowania tarczycy pod wpÅ‚ywem zastosowanego leczenia immunomodulujÄ…cego. Zaburzenia autoimmunologiczne tarczycy i jej dysfunkcja sÄ… dobrze znanymi objawami ubocznymi leczenia interferonem alfa przewlekÅ‚ych zapaleÅ„ wÄ…troby typu C i chorób nowotworowych. Zaburzenia autoimmunologiczne u chorych na SR leczonych interferonem beta-1b mogÄ… wystÄ™pować częściej niż siÄ™ tego oczekuje, z powodu licznych immunologicznych nieprawidÅ‚owoÅ›ci zwiÄ…zanych z samÄ… chorobÄ…. Chociaż interferon beta jest w USA zarejestrowany do leczenia od 1993 r., to pierwsze przypadki autoimmunologicznej dysfunkcji tarczycy zwiÄ…zanej z leczeniem interferonem zanotowano w 1997 r. [38]. W licznych badaniach oceniajÄ…cych zaburzenia autoimmunologiczne wystÄ™pujÄ…ce u chorych na SR leczonych interferonem beta stwierdzono m.in. indukcjÄ™ zaburzeÅ„ autoimmunologicznych tarczycy pod wpÅ‚ywem leczenia, a w 12,5% przypadków jej dysfunkcjÄ™ [39], narastanie miana przeciwciaÅ‚ przeciwtarczycowych z przekroczeniem normy u 15,3% chorych (po 24 mies. leczenia) [40]. Chorzy na SR mogÄ… być predysponowani do rozwoju zaburzeÅ„ funkcjonowania tarczycy podczas leczenia interferonem. Åšrednia zapadalność na zaburzenia funkcjonowania tarczycy podczas leczenia interferonem beta wynosi 6,2–11% chorych na SR (u 5% jest to dysfunkcja klinicznie jawna). Czynnikami ryzyka dla powstania zaburzeÅ„ tarczycowych de novo podczas leczenia interferonem beta sÄ… pÅ‚eć żeÅ„ska, istniejÄ…ce wczeÅ›niej zaburzenia autoimmunologiczne tarczycy (zapalenie tarczycy lub obecność przeciwciaÅ‚ przeciwtarczycowych, szczególnie wówczas, gdy ich obecność jest powiÄ…zana z nieprawidÅ‚owym poziomem TSH, np. w subklinicznych zaburzeniach tarczycowych) oraz wywiad rodzinny w kierunku chorób tarczycy [41–44]. Zaburzenia zwiÄ…zane z autoimmunologicznÄ… dysfunkcjÄ… tarczycy obserwowano również w pojedynczych przypadkach chorych leczonych ludzkim przeciwciaÅ‚em anty-CD52 (Campath-1H) [45] i octanem glatirameru [46].
|
||
Powrót :: Drukuj :: E-mail |
Komentarze są własnością ich autorów. Nie ponosimy odpowiedzialności za ich treść.